วาดเส้น 1
การวาดเส้นจากประสาทสัมผัส
(CONTOUR DRAWING)

          คนส่วนใหญ่ไม่คุ้นกับการเฝ้ามองสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นเวลานาน ๆ ถ้าไม่มีเจตนาจะพิจารณาข้อตำหนิ บางอย่างก็ไม่มีเหตุผลอะไรที่จะจ้องมองสิ่งหนึ่งสิ่งนั้นอย่างเอาเป็นเอาตาย

          การมองในการเขียนภาพคือ การสำรวจรูปทรงของสิ่งนั้น อาจเริ่มจากสิ่งของใกล้ตัวที่คุ้นเคย ผลส้ม ถ้วยกาแฟ ปากกาที่อยู่ในมือ หรือแม้แต่มือของเราเอง

          การมองของจิตรกรจะต่างจากการมองของนักเล่นพระ หรือเกษตรกรที่คอยตรวจตราพืชผลของตน การมองเพื่อการเขียนภาพไม่ต้องการเหตุผล และผลของการได้เห็นจะไม่มีความคิดเข้าไปกำกับข้องเกี่ยว แยกแยะหรือจินตนาการ ในสิ่งที่เห็นจะไม่ให้ความคิดเข้ามารบกวนการเห็น เพราะความคิดจะเร็วกว่าตา เร็วกว่ามือ และจะทำให้ละเลยสิ่งซึ่งเป็นจริงอยู่ตรงหน้า

          การเริ่มต้นที่ดีสำหรับคนที่ไม่เคยเริ่มต้นคือ การจัดและปรับประสาทสัมผัสให้สอดคล้องต้องกันเสียก่อน คือ สายตา มือ และใจ ให้สามสิ่งนี้เดินทางไปพร้อมกัน ให้สัมผัสสัมพันธ์กันเสมือนใบไม้ที่ตกลงในสายน้ำ และเคลื่อนไปตามแรงนั้น

          การเขียนจากประสาทสัมผัส คือ การเริ่มต้นของนักเรียนของผมทุกคน ผมทำความเข้าใจกับพวกเขาว่า… การวาดเส้นจากประสาทสัมผัสหรือ CONTOUR DRAWING นี้ จะปรับความสัมพันธ์ของมือ สายตา และใจ CONTOUR DRAWING เป็นแนวหนึ่งในเรื่องของการวาดเส้น (DRAWING)

          เราจะใช้ประโยชน์จากมันเพื่อการเริ่มต้น และสนับสนุนความเข้าใจในเรื่อง การมอง คือ คุณต้องลงมือเลย เพื่อประหยัดหน้ากระดาษ และตัวอักษร โดยหาดินสอ EE กระดาษปรู๊ฟหรือปากกา ที่ไม่ใช่ปากกาลูกลื่น เอาสิ่งของใกล้ตัวเป็นแบบ เริ่มจากสิ่งที่มีรูปทรงง่าย ๆ แนะนำให้ใช้ผลไม้ ดอกไม้ แจกัน หรือถ้วยกาแฟก็ได้ วางเป็นแบบอยู่ห่างจากผู้เขียนในระยะพอดี แล้วมองสิ่งนั้น มองเพื่อสำรวจรูปทรงของมัน เริ่มจากส่วนใดส่วนหนึ่งของหุ่นนั้น ให้ปากกาจรดลงบนกระดาษให้เส้นเคลื่อนไปโดยไม่มองกระดาษ และไม่ยกมือออกจากกระดาษ จนกว่าการวาดจะสิ้นสุดลง เพื่อจะค่อย ๆ ปรับให้สายตาสัมพันธ์กับมือ ให้มือเคลื่อนไปช้า ๆ พร้อมกับสายตาที่มองตามรูปทรงของหุ่น

          ถ้าเป็นถ้วยกาแฟ อาจเริ่มจากหูของมัน ปากหรือส่วนใดก็ได้ แล้วค่อย ๆ มองไปตามรูปร่างนั้น แล้วบันทึกการเห็นด้วยเส้นที่เคลื่อนตามไปบนกระดาษนั้น โดยไม่ต้องมั่นใจว่า ภาพที่ปรากฏจะมีรูปร่างเหมือนกับสิ่งที่เขียนหรือเปล่า ต้องไม่พะวง ไม่มองภาพที่กำลังเกิดขึ้นสลับกับการมองหุ่น สายตาจะต้องจับจ้องอยู่ที่หุ่นเพียงอย่างเดียว ค่อย ๆ เคลื่อนไปเหมือนมดสักตัวเดินไต่ไปตามรูปทรงนั้น จากจุดเริ่มต้นจนสิ้นสุดจึงจะยกปากกาออกได้

          การวาดเส้นแบบ CONTOUR สามารถฝึกได้บ่อย ๆ และทำได้โดยลำพัง ไม่ยุ่งยากทำให้ง่ายและสนุก เพียงแต่คุณต้องซื่อสัตย์กับตัวเอง ไม่เช่นนั้นการฝึกก็จะไร้ผลและหมดความหมาย ต้องเข้าใจว่าสิ่งที่ต้องการไม่ใช่ภาพบนกระดาษ มันจะออกมาเป็นอย่างไรก็ช่างมัน เมื่อสายตาได้เคลื่อนไปตามรูปทรง เส้นที่ปรากฏเป็นเพียงบันทึกการเห็นมันจะไม่มีผิดหรือถูก ดีหรือไม่ดีมันจะบอกแต่เพียงว่า สายตา มือ และใจมีความสัมพันธ์กันหรือเปล่า การฝึกอย่างนี้จะช่วยทำให้สายตาคุ้นเคยกับการมองเพื่อการเขียนภาพ

          คุณจะรู้สึกได้ว่า ในความกลมของผลส้มนั้น แตกต่างกันอย่างไรในผลส้มแต่ละใบ การหลับตานึกถึงส้มผลหนึ่ง กับที่ได้เห็นมันจริง ๆ นั้นต่างกันอย่างไร

          วิธีง่ายในการฝึกหัดคือ เริ่มจากสิ่งใกล้ตัว ทำความเข้าใจกับเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ เพื่อจะขยับไปสู่เรื่องราวที่ซับซ้อน ยุ่งยากกว่า และสิ่งสำคัญอีกประการ ก็คือ คุณต้องทำมันด้วยความเพลิดเพลิน ตั้งใจแต่ไม่คร่ำเคร่ง เพราะโดยเนื้อแท้ของกิจกรรมวาดภาพที่ผม กล่าวถึง ก็เพื่อความเพลิดเพลิน คือการเรียนรู้จากความเป็นจริงในธรรมชาติ ความเข้าใจ ที่เกิดขึ้นจึงไม่มีกระบวนการในเชิงเหตุ-ผล แต่มันจะค่อย ๆเกิดขึ้นทีละเล็กละน้อยในใจของผู้ใส่ใจ ขอให้เพลิดเพลินกับรูปทรงที่เคยคุ้นเคย บางทีคุณอาจได้พบความตื่นเต้นกับผลส้ม เมื่อคุณได้เห็นรูปทรงของมันอย่างแท้จริง หรือจากถ้วยกาแฟที่ถืออยู่ในมือประจำ หรือแม้แต่ปากกาที่อยู่ในเมืองของคุณเอง